Gordon wist precies wat hij deed tegen Xiao Wang

Oorspronkelijk gepubliceerd in de Volkskrant, 28 november 2013

OPINIE: Het racisme van Gordon is een combinatie van arrogantie, onwetendheid en de wil het publiek te vermaken, betoogt Kankan Xie, historicus en promovendus aan de Universiteit van Californië in Berkeley.

Copyright: ANP

Een paar weken geleden heb ik op Facebook de pagina van de 'Pietitie' geliket. Voor mij is Zwarte Piet een onschadelijke culturele traditie en ik vind de beschuldiging dat 'Nederland racistisch is' ronduit belachelijk.

Ik denk dat het niet eerlijk is om Nederland als racistisch te bestempelen simpelweg omdat de manier waarop mensen Sinterklaas vieren zogenaamde 'racistische connotaties' heeft. Racisme gaat niet over welke kleur mensen gebruiken om het gezicht van Piet te schilderen. Het gaat over de vraag of diep in het denken van mensen het idee heerst dat bepaalde huidskleur(en) beter zijn dan andere. Gelukkig zijn er niet zo veel Nederlanders die dergelijke ideeën hebben, althans niet in het openbaar, of oppervlakkig uitgedrukt door de viering van Sinterklaas.

Net zoals veel van mijn Chinese landgenoten zie ik Nederland nog steeds als een van de meest tolerante, liberale en progressieve landen ter wereld. Dat is een van de voornaamste redenen waarom Nederland zo aantrekkelijk is voor Chinese studenten die in verschillende vakgebieden onderwijs op wereldniveau willen krijgen. Het aantal studenten uit China dat dit jaar in Nederland studeert is groter dan ooit, alleen in Duitsland zijn er nog meer.

De nieuwe generatie

Xiao Wang, een begaafde deelnemer aan Holland's Got Talent en een promovendus op het gebied van economie, is zonder twijfel een uitstekende vertegenwoordiger van de nieuwe generatie Chinese studenten. De meeste Chinese studenten die in het buitenland studeren hebben de neiging om rustig te studeren en een low-key levensstijl te houden. Dat Xiao Wang besloot deel te nemen aan het meest bekeken tv-programma van Nederland is heel moedig. Hopelijk zal deze actie het stereotiepe beeld dat sommige Nederlanders hebben over Chinezen veranderen: Chinezen zijn meer dan restaurantbediening, gekke winkelverslaafden in de Bijenkorf of mensen die een onverstaanbare taal spreken. Natuurlijk zal dit lang duren en het is geenszins een gemakkelijke taak.

Ikzelf woon nu al bijna vier jaar in de Verenigde Staten. De discussies over het racisme jegens etnische minderheden is nooit gestopt omdat de incidenten van rassendiscriminatie aanhouden. Het meest recente incident dat Chinezen aangaat, was de 'kill everyone in China'-grap in de Jimmy Kimmel Show die in meer dan 20 Amerikaanse steden tot het grootste Chinese protest in de geschiedenis van de VS leidde.

Vanwege zijn geweldige prestatie in het legaliseren van het homohuwelijk, prostitutie en euthanasie, denk ik altijd dat Nederland nog altijd toleranter en liberaler is dan de VS. Daarom was het voor mij een schok toen ik zag dat Gordon, jurylid van Holland's Got Talent, herhaaldelijk denigrerende opmerkingen maakte tijdens de uitvoering van Xiao Wang: 'Welk nummer ga je zingen? 39 met rijst?'; 'Dit is de beste Chinees die ik in weken heb gehad. En het is geen afhaalchinees'; 'Hij ziet eruit als een kelner in een Chinees restaurant', enz. Hoe kan er zulk racisme bestaan in een land waar zelfs van de zwarte gezichtskleur van Piet een probleem wordt gemaakt? Is dat niet ironisch?

Ik geloof dat men een enorm moreel risico moet nemen om zo racistisch te zijn in een hoog ontwikkelde beschaving zoals Nederland. Ik denk niet dat Gordon zo dom is dat hij het risico niet kent. Hij moet op een of andere manier baat hebben bij dit soort gedrag.

Wat is dat precies? Naar mijn mening, zou het voordeel van dit soort racisme wel eens kunnen liggen in humor en entertainment. Door te profiteren van het stereotype beeld dat andere mensen hebben, is de grens tussen wrangheid en humor aanzienlijk vervaagd. Daarom zie ik in het racisme van Gordon een combinatie van arrogantie, onwetendheid en de intentie om het publiek te vermaken. Dit soort performatief racisme kan nauwelijks overleven zonder het diep geaard stereotiep beeld van het publiek dat niet noodzakelijk als racistisch wordt beleefd.

Er is een ding dat ik bijzonder vind over Nederland en Nederlanders - introspectie en rechtvaardigheidsgevoel. Daarom zag ik zoveel mensen Gordon bekritiseren vanwege zijn denigrerende opmerkingen over Xiao Wang. Dat is ook de reden waarom ik nog steeds denk dat Nederland, als een samenleving van het geweten, niet racistisch is.

Max Havelaar

Als een student die de Indonesische koloniale geschiedenis bestudeert, herinner ik me nog heel goed hoe ontroerd was toen ik Max Havelaar de eerste keer las. Het lijdt geen twijfel dat er in de Nederlandse maatschappij een lange traditie van introspectie en rechtvaardigheidsgevoel is. Deze traditie is de basis die Nederland maakt wat het tegenwoordig is. Helaas is het onvermijdelijk dat er altijd heel veel koffiehandelaars zijn zoals Meneer Droogstoppel. Ver weg van exploitaties, denken ze nooit dat ze iets kwaad hebben gedaan.

Kankan Xie is historicus en promovendus aan de Universiteit van Californië in Berkeley.